به‌طور کلی فعالیت در مناطق آزاد نیازمند به مساعدت‌های قانونی است؛ چراکه این مناطق عموما در حاشیه مرزها واقع شده‌اند و جذابیت جغرافیایی برای فعالان اقتصادی ندارند و با ایجاد مشوق‌های مالی و اقتصادی، کسب‌وکارها در این مناطق رونق می‌گیرند. یکی از انواع مشوق‌های اقتصادی، حذف مالیات ارزش افزوده کالاها و خدمات در محدوده مناطق آزاد است که آخرین مصرف‌کننده موظف به پرداخت آن است. با حذف این نوع مالیات، قیمت نهایی محصول ارائه شده، نسبت به سرزمین اصلی کاسته خواهد شد. کاهش هزینه نهایی مصرف‌کننده در مناطق آزاد مورد توجه قانون‌گذار بوده است و در ماده ۵۲ قانون مالیات ارزش افزوده، قانون مناطق آزاد از شمول قانون مالیات ارزش افزوده مستثنا شده است و با عنایت به تبصره ۱ قانون چگونگی اداره مناطق آزاد که اشعار می‌دارد مناطق آزاد از تسهیلات و امتیازات قانون چگونگی اداره مناطق آزاد برخوردارند، می‌توان این‌گونه استنتاج کرد که فعالان اقتصادی در مناطق آزاد، از شمول پرداخت مالیات ارزش افزوده مستثنا شده‌اند. در این یادداشت نگارنده درصدد بررسی این موضوع است که وقتی کالایی در منطقه آزاد خریداری و به سمت سرزمین اصلی حمل می‌شود آیا باید مالیات ارزش افزوده آن اخذ شود؟ اگر پاسخ مثبت است چه کسی این مالیات را اخذ می‌کند و از کدام طرف معامله دریافت می‌شود، فروشنده یا خریدار؟ به‌صورت کلی این نکته لازم است که مورد توجه قرار گیرد صرفا محدوده مصوب منطقه آزاد خارج از شمول قانون مالیات ارزش افزوده است، اما ورود کالا از منطقه آزاد به سرزمین اصلی مشمول این تخفیف‌ها و تسهیلات نمی‌شود. اساسا هدف قانون‌گذار رونق محدوده منطقه آزاد با رویکرد صادرات محور بوده است یعنی حمایت از تولید و اشتغال با هدف صادرات به خارج از کشور. اما در مرحله اجرایی، محصولاتی که قرار است وارد کشور شوند چه تکلیفی دارند؟ بخشنامه شماره ۴۷/ ۹۴/ ۲۰۰ سازمان امور مالیاتی اعلام می‌دارد فعالان اقتصادی مقیم مناطق آزاد صرف‌نظر از محل اقامت خریدار، تکلیفی درخصوص مطالبه و وصول مالیات و عوارض ندارند. در این بخشنامه، تسهیل مالیاتی در رونق مناطق آزاد نیز مورد توجه قرار گرفته که با قوانین مناطق آزاد و قانون چگونگی اداره مناطق آزاد همسویی دارد. اما در ادامه، ذکر شده است که گمرک جمهوری اسلامی ایران مکلف است هنگام واردات کالا از مناطق آزاد به قلمرو گمرکی کشور، مالیات و عوارض ارزش افزوده متعلقه را وصول کند. اما سوال بعدی این است که گمرک این مالیات را از چه کسی دریافت می‌کند؟ در همین بخشنامه اشاره شده که چه خریدار و چه فروشنده، توسط هر کدام که کالا وارد قلمرو گمرکی شود، مالیات و عوارض ارزش افزوده وصول خواهد شد. به این ترتیب، حفظ مزیت تولید در منطقه آزاد با محوریت صادرات به خارج از کشور در حالی حفظ شده است که ورود همان کالا به سرزمین اصلی با پرداخت مالیات و عوارض مربوطه همچون سایر کالاها در نظر گرفته شده است.
منبع:دنیای اقتصاد